АР08052608 «Шұбаркөл кен орны тонштейндерінің минералогиялық-геохимиялық ерекшеліктерін зерттеу» ғ.ж. Ожигин Д.С.
Өзектілігі
Бұл жұмыстың өзектілігі көмір қабаттарын орайластыру үшін тонштейндерді пайдалану жаңалығы, сонымен қатар одан әрі ұтымды пайдалану үшін сирек жер элементтерінің гипотетикалық «тұзақтары» ретінде тонштейндерді зерттеу қажеттілігін қамтиды.
Жобаның мақсаты
Шұбаркөл кен орны ауданының палеотектоникалық дамуын және көмір мен сыйыстырушы тау жыныстарында қоспа элементтердің жиналу табиғатын анықтау үшін, сондай-ақ көмірдің минералды-шикізат әлеуетін арттыру үшін көмір мен саздың минералогиялық-геохимиялық ерекшеліктерін зерттеу.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Юра көмірінің кен орнын қалыптастырудың геологиялық-құрылымдық және палеотектоникалық жағдайларына талдау жасалды. Қоспа-элементтермен байытылған көмір мен көмір сыйыстырушы тау жыныстарының қалыптасу факторлары талданды, олардың көмір мен саз қабаттарында болатын минералды формалары анықталды, сонымен қатар олардың таралу заңдылықтары анықталды.
Пермь-триаста Теңіз-Сарысу-Шу кең шөгінді жиналу бассейні зерттелетін кен орны кеңістіктік және генетикалық жағынан байланысқан кең Сарысу-Теңіз блоктық көтерілуімен екі ойпатқа бөлінетіні анықталды: Қазақстан континентінің Тариммен және Шығыс Еуропа континентімен коллизиясы есебінен солтүстік – Теңіз және оңтүстік – Сарысу-Шу ойпаты, осыған байланысты Орталық Азия орогениялық белдеуінің ығысу құрылымдары коллажының қалыптасуы аяқталды, бұл өз кезегінде зерттелетін аймақтағы тектоникалық опырмалардың көптеген санының пайда болуына әкелді. Қоспа-элементтер жер асты және грунт суларының син — және эпигенетикалық көші-қон процестерінің қатысуымен шығарылу және қайта түзілу есебінен іргетас жыныстарынан пайда болған опырмалар бойынша көмірге түсті. Зерттеу аумағын жиектейтін массивтерден кен орнын қалыптастыру бассейніне шөгінділерді шығару анықталды – солтүстікте және солтүстік-батыста Көкшетау көтерілімі тау жыныстарының массивтері, батыста Көкшетау-Солтүстік-Тянь-Шань ежелгі қатпарлы құрылысының тізбегін құрайтын Каптыадыр, Арғанаты және Ұлытау таулары және шығыста Орталық Қазақстан (Девон) вулкан-плутоникалық белдеуі мезозой-кайнозой уақытындағы тектоникалық процестер нәтижесінде пайда болды, олар Үнді-Еуразиялық коллизиямен байланысты белсенді кеш кайнозой тектоникалық фазаларымен коллизиялық оқиғаларға жауап ретінде мезгіл-мезгіл белсендірілді. Бұл құрылымдар Шұбаркөл кен орны учаскелеріндегі көмірлердегі қоспа-элементтердің жоғары мөлшері көздерінің бірі болып табылады, мұнда ИНАА әдісімен айқындалған жекелеген элементтердің (U, Th, Ba) немесе сидерофильді топ элементтерінің (Ce, Sc, Zn және Sr) шоғырлануы белгіленген.
Сканерлеуші микроскопиялық талдау нәтижелері бойынша Шұбаркөл кен орнының көмір құрамында әртүрлі минералды қоспалар табылды. Олар негізінен алюмосиликаттар, сульфидтер және сирек және сирек жер элементтерінің микробөлшектері қосындылары бар сульфаттар, ал аспаптық нейтронды активтендіру талдауларының нәтижелері бойынша SC, Ta, Nb, Hf, Zr, Ва, Sr, Ce және РЗЭ аномальды концентрациялары анықталды. Электронды микроскоппен құрамында РЗЭ бар микрондық өлшемдегі минералдар анықталды. Куларит тотыққан көмір сынамасында анықталған -көлемі шамамен 5 мкм конус тәрізді бөлшек, алюминосиликат матрицасында орналасқан. Тотыққан көмір сынамасында алғашқы пайыздан аспайтын мөлшерде сидерофильді Fe және жеке РЗЭ-Nd сараланған микроминералды фазасы анықталды. Минералдарды табу формалары және көмірде кейбір аномальды мөлшердегі металдардың геохимиясы зерттелді. Si-Al-Ca-Zr-Sc-Ti-O (~0,66% Sc) күрделі құрамындағы жалғыз скандий мөлшерлі минералды бөлшек анықталды. Шұбаркөл кен орны көмірінің күлділігі төмен кезінде цирконийдің көмірдегі жоғары мөлшері осы минералдардың аутигенді табиғатын болжауға мүмкіндік береді. Шұбаркөл кен орнының көмірі мен көмір сыйыстырушы тау жыныстарындағы NB және Ta корреляциялық талдауы элементтердің маңызды корреляциялық байланысын көрсетті (тиісінше 0,6 және 0,7), Zr, Hf, Th, Sc және сирек жер элементтерімен ең жоғары маңызды байланыс орнатылды. Корреляциялық талдау ауыр акцессорлық минералдардағы элементтердің негізгі массасының жиналуын көрсетеді. Цирконий қоспасы күрделі құрамдағы SC-мөлшерлі түйіршікте анықталған. Шұбаркөл кен орнының көмірінде стронцийдің негізгі минералды түрі ретінде – целестин, сондай-ақ көмірдің тотығу процесінде пайда болған Sr-барит табылды. Екі минералдың да аутигенді тегі бар.
Жоба жетекшісі Ожигин Д. С. геологиялық сынамаларды іріктеу орындарында геокеңістіктік деректерді алу үшін пайдаланылатын жоба бойынша сатып алынған South Galaxy G1 қабылдағышының GNSS тестілеуін өткізеді |
Зерттеу тобы
1 Ожигин Дмитрий Сергеевич — ғылыми жетекші, PhD докторы, МІжәнеГ каф. аға оқытушысы ORCID iD 0000-0002-2443-3068 Scopus Author ID 55827717400 2 Амангелдіқызы Алтынай – жауапты орындаушы, ГПҚКБ каф. оқытушысы ORCID iD 0000-0002-6665-8804 Scopus Author ID 57208573495 3 Копобаева Айман Ныгметовна — PhD докторы, ГПҚКБ каф. аға оқытушысы Scopus Author ID 57208583785 ORCID iD 0000-0002-0601-9365 4 Блялова Гулим Галымжановна – т.ғ.м., ГПҚКБ каф. оқытушысы ORCID iD 0000-0001-8801-8683 5 Аскарова Назым Сражадинқызы — ГПҚКБ каф. ГРМ-18 тобының докторанты ORCID iD 0000-0002-2103-6198 Scopus Author ID 57208580562 6 Ибрагимова Сабина Кажетбековна – ҒжәнеИД инновация және ғылыми-техникалық бағдарламалар бөлімінің маманы . |
Жарияланымдар тізімі
Копобаева А.Н., Амангелдіқызы А., Ожигин Д.С., Аскарова Н.С., Блялова Г.Г. «Изучение редкоземельных элементов в углях и глинистых прослоях месторождения Шубарколь» // Труды Университета. — 2020. — № 3. – С. 48-53.
Аmangeldykyzy А., Kopobayeva A.N., Bakyt А., Ozhigin D.S., Blyalova G.G. Mineralogy and geochemistry of the shubarkol deposit jurassic coals // National academy of sciences of the republic of kazakhstan. – 2021. – V. 5. — № 449. – С. 23-31.
Amangeldykyzy A., Kopobayeva A. N., Askarova N. S., Ozhigin D.S., Portnov V. S. Study of rare earth elements in the coals of the Shubarkol deposit // Complex Use of Mineral Resources. – 2021. – № 4 (319). – С. 48-56.
Kopobayeva А.N., Portnov V.S., Kim S.P., Amangeldykyzy А., Askarova N.S. Tectonic factors of impurity elements accumulation at the Shubarkol coal deposit (Kazakhstan) // Naukovyi Visnik Natsionalnoho Hirnychoho Universytetu. – 2021. — № 5. – С. 11-15.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат
Қолдану саласы: геология және геохимия.
Тонштейндерді геологтар көмір кен орындары мен бассейндер шектеріндегі көмір қабаттарын байланыстыру үшін, көмір шөгінділерінің қалыптасуындағы вулканизмнің рөлін сипаттау, жанартау атқылауының жиілігі мен құрамын бағалау және басқа да мәселелерді шешу үшін кеңінен қолданады.
AP08052014 «Бактерияға қарсы, қабынуға қарсы және антиоксиданттық әсері бар табиғи заттар негізінде азол қосылыстары синтезінің тиімді әдістерін әзірлеу» ғ.ж. Рахимберлинова Ж.Б.
Өзектілігі
Осы уақытқа дейін азол гетероциклдерін табиғи қосылыстардың құрылымына, атап айтқанда алкалоидтарға енгізу бойынша синтездің химиялық әдістері туралы аз ақпарат бар, бұл оларды жаңа биоактивті қосылыстарды табу үшін зерттеудің өзектілігі мен болашағын анықтады.
Жобаның мақсаты
Бактерияға қарсы, қабынуға қарсы және антиоксиданттық әсері бар, жаңа емдік қасиеттері бар табиғи заттар негізінде азол қосылыстары синтезінің тиімді әдістерін әзірлеу, сондай-ақ олардың құрылымын толық белгілеу және PASS бағдарламасын қолдана отырып синтезделген қосылыстардың биоскринингін жүргізу.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Цитизин алкалоиды мен биогендік аминдер негізінде азол туындыларын алу әдістері мен синтездеудің оңтайлы жағдайлары жасалды. Цитизин алкалоиды және морфолин мен пиперидин биогенді аминдері негізінде пиразолдар мен оксазолдар алу және олардың химиялық модификациясы әдістері әзірленді. Олардың түзілу реакцияларының мүмкін механизмдері зерттелді, жаңа қосылыстардың құрылымы анықталды. Жаңа синтезделген заттардың биоскринингі жүргізілді.
Классикалық микротолқынды синтез және ультрадыбыстық активация жағдайында цитизин алкалоидының оксозолин туындыларын алу әдістері мен синтездеудің оңтайлы жағдайлары жасалды, құрылымы мен олардың биологиялық белсенділігі анықталды. Цитизин алкалоиды мен биогендік аминдердің алынған аминоспирт туындыларын гетероциклдеу арқылы оксазол туындылары алынды. Синтезделген заттардың биоскринингі жүргізілді.
Әлеуетті биологиялық белсенді азолдарды алу бойынша әзірленген әдістер жаңа биологиялық белсенді заттарды әзірлеу және қосылыстардың көрсетілген кластары синтезінде іс жүзінде қолдану үшін ұсынылады.
Цитизин алкалоиды мен биогенді аминдердің жаңа тиазолидинді туындыларының синтезін жүргізу |
Зерттеу тобы
1 Рахимберлинова Жанара Балтабаевна — ғылыми жетекші,х.ғ.к., ХжәнеХТ каф. доцентінің м.а. ORCID iD 0000-0002-3326-0998 Scopus Author ID 5705873970 2 Ибраев Марат Киримбаевич – жауапты орындаушы, х.ғ.д., ХжәнеХТ каф. профессоры ORCID iD 0000-0003-0798-5562 Scopus Author ID 6508179234 Researcher ID V-9320-2018 3 Такибаева Алтынарай Темирбековна – х.ғ.к., ХжәнеХТ каф. меңгерушісі ORCID 0000-0003-0536-0817 Scopus Author ID 12808279300 4 Кездикбаева Асель Таупыковна – х.ғ.к., Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті КЕАҚ «Бейорганикалық және техникалық химия» каф. доценті Scopus Author ID 57191594384 |
5. Жанымханова Пернеш Жайдарбековна – т.ғ.м., «Фитохимия» халықаралық ғылыми-өндірістік холдингі» АҚ алкалоидтар химиясы зертханасының меңгерушісі
Scopus Author ID 56580296600
6. Кельмялене Асель Аскаровна – х.ғ.к., метан энергетикасын сынау зертханасының басшысы
ORCID iD 0000-0003-3581-6256
Scopus Author ID 57173109500
7 Аманжолова Айдана Сериковна – т.ғ.м., ХжәнеХТ каф. ассистенті.
Жарияланымдар тізімі
1 Ibrayev M.K., Takibayeva A.T., Fazylov S.D., Rakhimberlinova Zh.B., Issabayeva M.B., Kelmyalene A.A. Some directions in the modification of azoles // News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. Series of chemistry and technology. Volume 5, Number 443 (2020). — P. 85-91.
Жарияланымдар тізімі
- Ibrayev M.K., Takibayeva A.T., Fazylov S.D., Rakhimberlinova Zh.B., Issabayeva M.B., Kelmyalene A.A. Some directions in the modification of azoles // News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. Series of chemistry and technology. Volume 5, Number 443 (2020). — P. 85-91.
- Ибраев М.К., Нуркенов О.А., Такибаева А.Т., Сейлханов Т.М., Рахимберлинова Ж.Б., Исабаева М.Б. Синтез, строение и антиоксидантная активность (4S,5S)-2-(1’-бром-2’-фенилвинил)-3,4-диметил-5-фенил-1,3-оксазолидина // Вестник Тверского государственного университета. Серия: Химия, 2021. Вып 4. стр. 144-149.
- Нуркенов О.А., Ибраев М.К., Рахимберлинова Ж.Б., Сейлханов Т.М., Такибаева А.Т., Исабаева М.Б. Синтез, строение и антимикробная активность 2-[(2S,4S,5S)-3,4-диметил-5-фенилоксазолидин-2-ил] бензойной кислоты // Вестник Воронежского государственного университета. Серия: Химия, 2021. Вып. 4. стр. С.33-39.
- Ибраев М.К. Такибаева А.Т., Нуркенов О.А., Исабаева М.Б., Нурмагамбетов Ж.С.Шульгау З.Т., Алиева М.Р. 3-((4S,5S) 3,4-диметил-5-фенилоксазолидин-2-ил)- 4Н-хромен-4-он,обладающий антибактериальной и антимикотической активностью. Патент № 34916 от 23.04.2021г.
- Нуркенов О.А., Ибраев М.К., Кулаков И.В., Такибаева А.Т. Гетероциклические соединения (пиразолы, тиазолы). – Караганда, ТОО «Санат-Полиграфия», 2021. – 120 с.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат
Қолдану саласы. Фармакология, медицина.
Зерттеу нәтижелері жұқа органикалық синтез химиясы, биологиялық белсенді қосылыстардың молекулалық дизайны, органикалық заттарды өндіру технологиясы, фармакология саласында жұмыс істейтін мамандар үшін пайдалы болуы мүмкін.
АР08052553 «Астық сақтауға арналған полимерлік ауыл шаруашылығы түтіктеріндегі өндірісті бақылаудың, қашықтықтан мониторингтеудің және микроклиматты диагностикалаудың автоматтандырылған жүйелерінің прототиптерін жобалау және жасау» ғ.ж. Никонова Т.Ю.
Өзектілігі
Бүкіл әлемнің ғалымдары астықты сақтау және оңтайлы режимдерді таңдау саласындағы зерттеулермен айналысады, астықты сақтау мәселесі бүгінгі күнге дейін ауыл шаруашылығы үшін өзекті болып табылады. Жобаның ұлттық масштабтағы маңыздылығы қазіргі заманғы технологияларды, дала жағдайларында астық сақтауға арналған жабдықтарды (полимерлік ауыл шаруашылығы түтіктерін) және қашықтықтан мониторингтеу бағдарламалық-аппараттық құралдарын интеграциялау негізінде шешімдер қабылдаудың жаңа отандық автоматтандырылған жүйелерін зерделеу және әзірлеу болып табылады.
Жобаның мақсаты
Полимерлі ауылшаруашылық түтіктерін өндіру процестерін бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің және полимерлі ауылшаруашылық түтіктеріндегі микроклиматты қашықтықтан үздіксіз бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің прототиптерін жобалау, әзірлеу және құру.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Зерттеу тобының жоғары құзыреттілігі 2020 және 2021 жылдары жобаның кезеңдерін іске асыру барысында келесі ғылыми нәтижелерді алуға мүмкіндік берді.
— нақты уақыт режимінде полимер үлдір қалыңдығын бақылаудың автоматтандырылған өнеркәсіптік жүйесін құру үшін техникалық тапсырма әзірленді;
— полимер үлдір қалыңдығын өлшеу және бақылау жүйесінің құрылымы мен жұмыс істеу алгоритмі жасалды;
— қабылданған техникалық шешімдердің дұрыстығын тексеру үшін полимер үлдір қалыңдығын бақылаудың өнеркәсіптік автоматтандырылған жүйесінің макеті әзірленді;
— полимер үлдір қалыңдығын бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің макетіне зертханалық сынақтар жүргізілді;
— полимер үлдір қалыңдығын бақылау жүйесінің прототипіне арналған конструкторлық құжаттаманың жиынтығы жасалды (электрлік қағидалық схемалар, қосылыстар схемалары, құрастыру схемалары, құрастыру және тораптық сызбалар);
— полимер үлдір қалыңдығын бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің прототипі жасалды;
— астық сақтауға арналған полимерлік ауыл шаруашылығы түтіктерінде микроклиматты бақылау және мониторингтеудің автоматтандырылған жүйесін құру үшін техникалық тапсырма әзірленді;
— диагностика жүйесіне арналған стендтер жасалды;
— эксперименттік зерттеулер жүргізілді және алынған нәтижелерді өңдеу жүзеге асырылды;
— полимер үлдір қалыңдығын бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің макетіне зертханалық сынақтар жүргізілді. 31.03.2021 ж. ескертулер мен қажетті толықтырулар көрсетілген сынақ актісі алынды;
— микроклиматты мониторингтеу және диагностикалау жүйесіне эксперименттік зерттеулер жүргізілді және алынған нәтижелерді өңдеу жүзеге асырылды, бұл 16.08.21 және 08.09.21 жылғы зертханалық сынақтар актілерінде көрсетілген.
Жоба авторлары қолданатын ғылыми зерттеулер әдістемесі, сондай-ақ жақсы материалдық-техникалық базаның болуы жоба авторлары алған нәтижелердің сенімділігі туралы айтуға мүмкіндік береді.
 |
 |
| Жүйенің функционалдық схемасы Полимер үлдір қалыңдығын бақылау жүйесі | Күймешесі бар рама көрінісі |
Жобаны іске асыру барысында ықтималдық теориясы, математикалық статистика, эксперименттер нәтижелерін өңдеу, имитациялық және схематехникалық модельдеу, өнеркәсіптік контроллерлер үшін қолданбалы бағдарламалар пакеттерін пайдалану әдістері кеңінен қолданылды.
Практикада өнеркәсіптік электроника құрылғыларын, өнеркәсіптік контроллерлер, зияткерлік датчиктер, SCADA – жүйелер, сымсыз ақпарат беру құрылғылары негізінде бағдарламалық – техникалық автоматтандыру құралдарын құрудың сынамаланған әдістері мен технологиялары қолданылды.
Эксперименттік әдістерді кеңінен қолдану, соның ішінде автоматтандырылған жүйелер құралдарын сынау үшін мамандандырылған стендтер құру, сондай-ақ бақылау құралдарының үлгілерін кейіннен дайындаумен және зертханалық жағдайда сынаумен қатар макеттерде техникалық шешімдерді пысықтау орын алады. Жобаны іске асыру барысында пайдалану жағдайларына сәйкес режимдерде стендтік сынақтар жүргізу жоспарланған және орындалған. Барлық зерттеулер бірыңғай әдістеме бойынша жүргізілді, бұл алынған нәтижелердің сенімділігін бағалауға мүмкіндік береді.
Жобада автоматтандырылған жүйелердің аппараттық-бағдарламалық кешенін өндіруге өнеркәсіптік кәсіпорындармен лицензиялық келісімдер жасасуға негізделген коммерцияландыру стратегиясын әзірлеу жоспарланған. Қазақстандық даму институттарымен (атап айтқанда, «ДАМУ» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-мен) және екінші деңгейдегі банктермен бірлесіп астықты сақтау кезінде микроклиматты қашықтықтан мониторингтеу мен диагностикалаудың автоматтандырылған жүйелерімен жарақтандырылған ауыл шаруашылығы түтіктерін сатып алуға жеңілдікпен кредит беру бағдарламасы әзірленетін болады.
Зерттеу тобы
| 1. Никонова Татьяна Юрьевна | ғылыми жетекші,т.ғ.к., ТЖМ және С каф.доцентінің м.а.
ORCID 0000-0002-6539-1263 Scopus Author ID 57202087837 |
| 2. Искаков Уалихан Кабибуллаевич | жауапты орындаушы, PhD докторы, ӨПА каф. оқытушысы
Scopus Author ID 57221097466 |
| 3. Жаркевич Ольга Михайловна | т.ғ.к., ТЖМжәнеС каф. профессоры
ORCID 0000-0002-4249-4710 Scopus Author ID 55339344600 |
| 4. Дандыбаев Есим Серикович | PhD докторы, ТЖМжәнеС каф. аға оқытушысы |
| 5. Баймульдин Мурат Муратович | ПҚКҚ каф. ГДД-19 тобының докторанты |
| 6. Котов Евгений Сергеевич | ЭЭД-17 тобының докторанты, ӨПА каф. аға оқытушысы
ORCID 0000-0003-2660-2010 Scopus Author ID 55842590300 |
| 7. Сайфулин Руслан Фаритович | ЭЭД-18 тобының докторанты, ӨПА каф. оқытушысы
ORCID iD 0000-0003-2610-9525 Scopus Author ID 57221107446 |
Жарияланымдар тізімі
- Никонова Т.Ю., Жетесова Г.С., Жаркевич О.М., Калинин А.А., Дайч Л.И., Баймульдин М.М. Обзор существующих автоматизированных систем для хранения зерна // Труды Университета, 3 (80) 2020, С. 148-152
- Никонова Т.Ю., Жаркевич О.М., Баймульдин М.М., Берг А.С., Берг А.А. Analysis of automated grain storage systems // Электронный журнал «Естественные и технические науки», № 10, 2020, С. 148-152.
- Ualikhan Iskakov, Josif Breido, Gamzat Sundet. PLC-based adaptive relay protection system implementation // Proceedings of the 31st DAAAM International Symposium, B. Katalinic (Ed.), Published by DAAAM International, ISBN 978-3-902734-xx-x, ISSN 1726-9679, Vienna, Austria.
- Nikonova T.Yu., Iskakov U.K., Sichkarenko A.V., Zharkevich O.M., Dandybaev E.S. The main defects of polyethylene sleeves for storing agricultural products and methods for their elimination // Журнал технических исследований. Том 6, №3. Издательство ООО «Научно-издательский центр ИНФРА-М», стр. 11-19. https://doi.org/10.12737/issn.2500-3313.
- Breido, Iosiff; Saifulin Ruslan Analysis of Starting Modes in Frequency Controlled Asynchronous Electric Drive for Mining Production Using Buffer Power Supplies, Proceedings of the 31st DAAAM International Symposium, B. Katalinic (Ed.), Published by DAAAM International, ISBN 978-3-902734, ISSN 1726-9679, Vienna, Austria.
- Tatyana Nikonova, Olga Zharkevich, Essim Dandybaev, Murat Baimuldin, Leonid Daich, Andrey Sichkarenko and Evgeniy Kotov. Developing a Measuring System for Monitoring the Thickness of the 6 m Wide HDPE/LDPE Polymer Geomembrane with Its Continuous Flow Using Automation Equipment. Appl. Sci. 2021, 11(21), 10045; https://doi.org/10.3390/app112110045 — 27 Oct 2021;
- Никонова Т.Ю., Жаркевич О.М., Дандыбаев Е.С., Дайч Л.И., Сичкаренко А.В., Баймульдин М.М. Разработка стенда для системы удаленного мониторинга и диагностики микроклимата в полимерных рукавах для хранения зерна. Изд. «Спутник+». «Естественные и технические науки» №10 (161) 2021г. С. 216-222;
- NIKONOVA Tatyana, DAICH Leonid, DANDYBAEV Esim, SICHKARENKO Andrey, BAIMULDIN Murat. Overview of Methods for Measuring Polymer Film Thickness to Create an Automated Real-Time Control System. Изд. НАО «КарТУ». Труды университета №3 (84) 2021. С.48-53. DOI 10.52209/1609-1825_2021_3_48
- Никонова Т.Ю., Баймульдин М.М., Мукушева А.Е. НАДЕЖНОСТЬ ОБОРУДОВАНИЯ КАК ОДИН ИЗ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ МОДЕРНИЗАЦИИ ПРОИЗВОДСТВА. В сборнике: Инновации в технологиях и образовании. Сборник статей участников XIV Международной научно-практической конференции. Кемерево, Белово, Новосибирск, Велико-Тырново, Шумен, 2021. С. 142-145.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат
Қолдану саласы. Полимер үлдірлерді, құрылыс жабындарын өндірумен айналысатын өнеркәсіптік кәсіпорындар; ауылдық және фермерлік шаруашылықтар.
AP08052214 «Цифрлық оқыту технологиялары арқылы техникалық ЖОО-ның интернационалдандыру әлеуетін дамыту» ғ.ж. Джантасова Д.Д.
Өзектілігі
Соңғы жылдары қазақстандық жоғары оқу орындарының халықаралық қызметінің тақырыбы кәсіби қоғам үшін маңызды болып қала береді, ал университеттердің халықаралық рейтингтерге міндетті түрде қатысуы талқылауға жаңа екпін қосты. Интернационалдандыру білім беру мекемесінің әлемдік рейтингін көтеру мақсатына қызмет етеді. Әлемдік рейтингтер университеттің жетістіктері мен сіңірген еңбегіне байланысты нақты критерийлермен байланысты, бірақ үздік университет, егер оның бар екендігі туралы аз адамдар білсе, жоғары рейтингке жете алмайды. Сонымен қатар, шетелдік студенттердің қатысуы көптеген әлемдік рейтингтік жүйелерде өлшеу нүктесі болып табылады.
Халықаралық қызметті дамытудың қажеттілігі мен артықшылықтарын толық мойындаған кезде университеттерде жастардың көшіп кетуіне және қаржыландырудың жетіспеуіне байланысты интернационалдандыру саласында шектеулер жасалды. Академиялық ұтқырлық негізінен тек бакалавриат бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады, ал шетелден келген студенттер де бакалавриат бағдарламалары бойынша оқиды. Жоғары оқу орындарының негізгі серіктестері таяу шетел жоғары оқу орындары, атап айтқанда Ресей және Шығыс Еуропа елдерінің университеттері болып табылады. Тілдерді және мәдениетаралық коммуникацияны білу халықаралық ынтымақтастықта кең тараған кедергілерге айналды, соның нәтижесінде ағылшын тіліндегі бағдарламалардың төмен деңгейі және шетелдік студенттердің қазақстандық ЖОО-ға рекрутинг мүмкіндігінің төмендеуі байқалады.
Өнеркәсіптік өндірістің жаһандануы және бизнестің интернационалдануы кез-келген жаңа жағдайлар мен ұлттық ерекшеліктерге тез және аз шығындармен бейімделуге көмектесетін тиісті білімі мен дағдылары бар мамандардың сұранысына әкелетіні анық. Соңғы жылдары түлектердің халықаралық тәжірибесінің болуы олардың еңбек нарығында сәтті орналасуының маңызды факторына айналғандықтан, ЖОО-ның тағылымдамадан өту немесе тіпті шетелде оқудың бір бөлігі бойынша кең мүмкіндіктер беру қабілетін абитуриент ЖОО-ның маңызды артықшылығы ретінде қарастырады. Өз кезегінде, бұл шетелдік байланыстардың болуы есебінен жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін дамыту бойынша уәждемесін күшейтеді. Басқаша айтқанда, интернационалдандыру критерийі тұтастай алғанда техникалық мамандықтар бойынша білім беру бағдарламаларын оқытудың әдістемелері мен технологияларын интеграциялауда аса маңызды болып отыр.
Зерттеу мақсаты
Жобаның мақсаты — ұлттық және халықаралық мәнмәтінді ескере отырып, техникалық бейіндегі мамандарды даярлаудың оқу процесін интернационалдандырудың орнықты және жүзеге асырылатын стратегияларын іске асыру үшін цифрлық оқыту технологиялары арқылы техникалық ЖОО интернационалдандыру әлеуетін дамыту моделін әзірлеу және енгізу. Интернационалдандыру әлеуетінің қажеттілігін бағалау, халықаралық деңгейде студенттер мен оқытушылардың біліктілігі мен қабілетін күшейтуге мүмкіндік беретін мамандандырылған құзыреттерді дамыту негізінде техникалық мамандықтар бойынша білім беру бағдарламаларын интернационалдандыру әлеуетін арттыру бойынша шараларды әзірлеу және жүзеге асыру.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер:
— Жоғары кәсіптік білім беруді интернационалдандыру саласындағы түрлі сарапшылардың үйлесімімен бенчмаркинг тобы мен түрін таңдау арқылы бенчмаркинг жүргізілді;
— ЖОО-ның оқу процесін интернационалдандырудың отандық және шетелдік теориялары мен практикалары зерделенді, ортақ мүдделер топтары мен озық әдістер айқындалды;
— SWOT талдау арқылы әлеуетті қажеттіліктерді бағалау жүргізілді, ҚарТУ-ды интернационалдандыру теориясы мен практикасына талдау жүргізілді. ЖОО оқу процесін интернационалдандырудың жоғары тиімділігі әдістері анықталды;
— Оқу жоспарлары мен оқыту нәтижелерінің халықаралық білім беру стандарттарына сәйкестігіне бағалау жүргізілді, оқу жоспарына халықаралық компоненттер айқындалды, студенттерге академиялық талаптар мен күтілетін нәтижелерге бағалау жүргізілді. «Машина жасау» білім беру бағдарламасы бойынша оқу жұмыс жоспарына компоненттер енгізілді;
— Кәсіби құзыреттерді жіктеу бағыттары, ПОҚ біліктілігін арттыру бағдарламасын әзірлей отырып, халықаралық құзыреттерге сәйкес профессорлық-оқытушылар құрамының біліктілігін арттыру бағыттары айқындалды;
— Оқытуды интернационалдандыру шеңберінде студенттердің-халықаралық деңгейдегі инженерлер болашақ мамандарының негізгі құзыреттері мен мансапқа әзірлік қабілеті бойынша жіктеулер айқындалды;
— Техникалық ЖОО-да оқу процесін интернационалдандыру әлеуетін дамыту моделінің құрылымы мен негізгі компоненттері анықталды;
— Ақпараттық жүйе әзірленді және edu.kstu.kz (Moodle базасында) порталында оқу процесін интернационалдандырудың электрондық оқыту кеңістігі шет тілін кәсіптік-техникалық оқыту бойынша жаппай ашық онлайн курстар ұсынумен қатар модельденді;
— Скопус журналдарында 2 мақала және БҒССҚК ұсынған журналдарда 5 мақала жарияланды. Авторлық құқық объектісіне құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы 1 куәлік алынды.
 |
Зерттеу тобы:
1) Джантасова Дамира Дулатовна — ғылыми жетекші, доцент, ШТ кафедрасының меңгерушісі; ORCID iD 0000-0003-2595-3249; Researcher ID P-7271-2017; Scopus Author ID: 57189027014. 2) Кожанбергенова Айгерим Солтанбековна – п.ғ.м., Гумилев атындағы ЕҰУ докторанты, ОП «Халықаралық қатынастар» ББ; ORCID iD 0000-0002-9807-482X. 3) Шебалина Ольга Андреевна – п.ғ.м., Гумилев атындағы ЕҰУ докторанты, «Социология» ББ; ORCID iD 0000-0001-7641-2528; |
4) Кожанов Мурат Галиаскарович – т.ғ.м., университетті ақпараттандыру басқармасының басшысы;
ORCID iD 0000-0002-5310-9953;
Researcher ID L-5040-2017;
Scopus Author ID: 57299476600.
5) Дамиев Даниель Темиргалиевич – т.ғ.м.;
ORCID iD 0000-0002-4245-6810
Жарияланымдар тізімі және СИС:
- Damira Jantassova, Daniel Churchill, Aigerim Kozhanbergenova, Olga Shebalina, «Capacity Building for Internationalization at a Technical University in Kazakhstan», Education Sciences (CiteScore 2020-2.1, SJR 2020-0.453, SNIP 2020-1.204), 2021, 11(11), 735; https://doi.org/10.3390/educsci11110735
- Damira Jantassova, Murat Kozhanov, Olga Shebalina, «Digital Platform as a Tool for Internationalization: Model for Formation of International Competences’ Database Applying of Hierarchy Analysis Method», Journal of Theoretical and Applied Information Technology (CiteScore 2020 -1.3, SJR 2020- 0.153, SNIP 2020 -0.410), 15th November 2021, Vol.99, No 21, http://www.jatit.org/volumes/Vol99No21/3Vol99No21.pdf
- Джантасова Д.Д., Констанс Деверо «К вопросу о развитии потенциала интернационализации технического вуза» // Вестник Карагандинского университета Серия «Педагогика». — №3 (99). – 2020. — С.6-11. pdf (ksu.kz)
- Д.Д. Джантасова, Dorin Isoc, «Проблемы развития иноязычных коммуникативных умений студентов неязыковых специальностей», Вестник Карагандинского университета Серия «Педагогика». -№4(100). — 2020 — С.145-154. DOI:10.31489/2020Ped4/145-154 <4D6963726F736F667420576F7264202D202BD2E8F2F3EB5FCFE5E4E0E3EEE3E8EAE020323032302D34> (ksu.kz)
- Д.Д. Джантасова, «Интернационализация высшего образования как фактор конкурентноспособности технического университета», журнал «Педагогика және психология» Казахского национального педагогического университета имени Абая-республиканское научно-методическое издание, 2021, №1, 54-61, импакт-фактор по КазБЦ-0,197. Просмотр «Интернационализация высшего образования как фактор конкурентноспособности технического университета» | Педагогика и психология (kaznpu.kz)
- Д.Д. Джантасова, Э.А. Жданова «Бенчмаркинг как эффективный инструмент в управлении качеством образовательного процесса технического университета», Вестник КарГУ серия «Педагогика», 2021, №1(101), 19-25, импакт-фактор по КазБЦ-0,105. <4D6963726F736F667420576F7264202D20D2E8F2F3EB5FCFE5E4E0E3EEE3E8EAE020323032312D31> (ksu.kz)
- Д.Д. Джантасова, А.С. Кожанбергенова, О.А.Шебалина «Анализ зарубежных моделей дизайна образовательных программ по машиностроению для интернационализации технического образования» Научный журнал «Вестник Торайгыров университета» Педагогическая серия №3 — 2021 г., 408-416, импакт фактор по КазБЦ 0.24. 7f760d6e-edc3-40b5-bff9-8256c431b1ea_педагогика 3,2021 (развороты).pdf (tou.edu.kz)
- СИС на информационную систему «Information System for Internationalization of STEM University» № 19956 от «27» августа 2021 года, Джантасова Дамира Дулатовна, Кожанов Мурат Галиаскарович, Шебалина Ольга Андреевна, Кожанбергенова Айгерим Солтанбековна.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат.
Техникалық жоғары оқу орнын интернационалдандыру әлеуетін дамыту моделі, әзірленген ақпараттық жүйе және оқу процесін интернационалдандырудың модельденген электрондық оқыту кеңістігі техникалық мамандықтарды интернационалдандырудың орнықты шараларын жүзеге асыру үшін енгізіледі.