Пайдалы қазбалар – жер қыртысының минералды пайда болуы және оның химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері оларды материалдық өндіріс саласында тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Көмір адамдармен алғаш рет пайдаланған қазылатын отын болды. Ол өндірістік революция жасауға мүмкіндік берді, ал бұл өз кезегінде көмір өндірісінің дамуына көмектесіп, оны қазіргі таңдағы технологиямен қамтамасыз етті. 1960 жылы көмір энергияның әлемдік өндірісінің жартысын берсе, 1970 жылы оның бөлігі үштен бірге дейін құлады.
Тасты көмір – шөгінді жыныс, өсімдік қалдықтарының шіруінің өнімі болып табылады (ағаш ұқсас қырыққұлақ, жылбұрыш, сушырмауық және бірінші ашық тұқымды өсімдіктер). Тасты көмір кендерінің көпшілігі палеозойда, көбіне тасты көмір кезеңінде, 300—350 миллион жыл бұрын пайда болды.
Химиялық құрамы бойынша тасты көмір жаққанда күл болатын минералдық қоспаның кішкене мөлшері, ұшпа зат, су, сонымен қатар көміртектің жоғары мөлшерінің жоғары молеклярды полицикликалық хош иісті қоспасы болып табылады. Қазылатын көмір бір-бірінен жану жылулығын белгілейтін қосылатын компоненттерімен ерекшеленеді. Тасты көмірдің құрамына кіретін органикалық қоспалардың біраз түрлерінде канцерогенді қасиеттері бар.
Қоңыр көмір – жертезектен пайда болған қатты қазынды көмір, 65—70 % көміртегі бар, қоңыр түсті, қазынды көмірдің ішінен ең жасы болып табылады. Жергілікті отын, сонымен қатар химикалық шикізат ретінде пайдаланылады.
Көмір түрлері
Метаморфизм деңгейіне байланысты көмір: қоңыр, тасты, антрацит және графит болып бөлінеді. Шетел мемлекеттерде топтастырудың басқа түрі қолданылады: , лигниттер, суббитуминозды көмір, битуминозды көмір, антрациттер мен графиттер.
1. Қоңыр көмір. Құрамында судың көп мөлшері болғанымен (43 %), жанудың жылулығы төмен болады. Соынмен қатар ұшпа заттың мөлшері үлкен (до 50 %). Жүк-салмақ және 1 километр тереңдікте жоғары температура әсерінен жойылған органикалық қалдықтарынан пайда болады.
2. Тасты көмір. 12 %-ға дейін ылғал бар, (3-4 % ішкі), сондықтан жану жылулығы жоғары болып келеді. 3 километр тереңдікте қоңыр көмірден пайда болады.
3. Антрациттер. (96 %) көміртектен тұрады. Жанудың жылулығы ең жоғары болғанымен, нашар жанады. Тасты көмірден қысым және температура жоғарлануынан 6 километр тереңдікте пайда болады. Көбінесе химиялық өндірісте пайдаланылады.
4. Графиттер.
1 қазан 1929 жылы ВСНХ КСРО бұйрығына сәйкес Басты Геологиялық барлау басқарудың құрамында ВСНХ КСРО-да Қазақ аудандық геологиялық барлау басқару құрылды. Бұл күн Қазақстандағы мемлекеттің геолгиялық қызметтің өз бетінше ұйымның бастамасы болып табылады. Осы жылы бұл қызметке 80 жыл болады. 65 жылдың тойлау күндері біздің мұражайға мерейтой медалі берілді.